Mapa Łodzi w czasie wojny

Reichsgau Posen, czyli Kraj Warty.

26 października 1939 roku utworzono Okręg Rzeszy Poznań, który zmieniono później na Kraj Warty (Reichsgau Wartheland). Utworzenie tego okręgu było wynikiem paktu o granicach i przyjaźni pomiędzy III Rzeszą Niemiecką a ZSRR, przez co Hitler na początku października dwoma dekretami wcielił do III Rzeszy Niemieckiej polskie terytoria zachodnie.


Terytorium Kraju Warty zamieszkane było przez prawie 5 milionów ludzi, z czego w 90 % byli to Polacy. Pozostałe mniejszości, to mniejszość żydowska (głównie Łódź) oraz mniejszość niemiecka. Kraj Warty zajmował 43.905 km².

Kraj Warty był uznawany przez Niemców za tzw.  "ziemie rdzennie niemieckie", pomimo, że ludność pochodzenia niemieckiego nie przekraczała na nich 10 %. Nie przeszkodziło to jednak w podjęciu decyzji o "rychłej germanizacji" Reichsgau Wartheland.

Radegast. Stacja śmierci.

          


Uruchomiona 7 lutego 1941 roku. Był to osobny obszar w stosunku do żydowskiego getta, położony przy fragmencie jego wschodniej granicy, po przeciwnej stronie obecnej ul. Inflanckiej (wówczas Tieflandstr.).


Główna brama wjazdowa mieściła się naprzeciwko jednej z bram getta w tym miejscu, vis-à-vis obecnej ul. Kolińskiego. Obie były strzeżone przez oddziały łódzkiej Schutzpolizei.

W momencie, kiedy pojawiała się taka potrzeba otwierano obie jednocześnie, blokując tym samym przejazd na odcinku po drugiej stronie Tieflandstr.

 

 Od roku 1941 stacja stała się  miejscem dowożenia przesiedleńców do łódzkiego getta. Z czasem posłużyła do odprawiania transportów najpierw do miejsca zagłady w Chełmnie, a w czasie likwidacji łódzkiego getta w połowie 1944 do komór gazowych Auschwitz-Birkenau.

Od września 1942 zamianiono getto w nieoficjalny obóz prac. W 1944 roku rozpoczęła się ostateczna likwidacja getta w Łodzi, zarazem ostatniego getta na polskich ziemiach. 

Ostatni transport Żydów łódzkich odszedł do Auschwitz z przystanku Radegast 29 sierpnia 1944 roku . Szacuje się, iż do obozów w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau wywieziono liczbę ok. 145 tys. Żydów.

Okrucieństwo czasów Liztmannstadt

Uroczystość nadania nazwy Litzmannstadt

W konsekwencji kampanii wrześniowej oraz na mocy dekretu kanclerza III Rzeszy Adolfa Hitlera z 8 października 1939 roku w granicach państwa niemieckiego znalazła się znaczna część Ziemi Łódzkiej.

Dokument ten nie rozstrzygał jednak losów Łodzi. Dopiero zdecydowana akcja miejscowych Niemców, wsparta działaniem czynników partyjnych, policyjnych, administracyjnych i gospodarczych, wymogła decyzję na Führerze o wcieleniu Łodzi do III Rzeszy.


Ogłoszenie tego aktu nastąpiło w uroczysty sposób 9 listopada 1939 roku.  Łódź na początku zdegradowana została do statusu podrzędnego miasta w rejencji kaliskiej Reichsgau Posen.

Pierwszym aktem podnoszącym status tego ośrodka było przyznanie mu 1 stycznia 1940 roku praw samorządu niemieckiego oraz uprawnień miasta wydzielonego. W późniejszych miesiącach przeniesiono z Kalisza do Łodzi siedzibę rejencji, zmieniono nazwę z kaliskiej na łódzką oraz dokonano oficjalnej zmiany nazwy miasta na Litzmannstadt.





Łódź czyli największe miasto, najpoważniejszy przemysłowy ośrodek  oraz bardzo ważny węzeł komunikacyjny Kraju Warty (Reichsgau Posen) zajmowała szczególne miejsce w eksterminacyjnych planach  hitlerowskiego okupanta.


To właśnie w tym mieście zorganizowane zostało działające najdłużej w Europie żydowski getto, przez które przeszło ok. 200.000 osób (z czego szacuje się, że liczba 46.500 zmarła w samym getcie na skutek panujących tam warunków).


W Łodzi istniał również obóz dla dzieci czy filia Urzędu Rasowego. Zlikwidowano wszelkie przejawy kultury i nauki polskiej, eksperymentowano na polu wyznaniowym, a ludność polską poddano szerokiej akcji eksterminacyjnej (maksymalna eksploatacja siły roboczej, grabież mienia, masowe aresztowania, egzekucje, deportacje do obozów koncentracyjnych, wysiedlenia do Generalnego Gubernatorstwa, przymusowe wywożenie na roboty w głąb Rzeszy).

Skąd się wzięła nazwa Litzmannstadt ?

 
Litzmannstadt to nadana Łodzi 11 kwietnia 1940 na rozkaz Hitlera nazistowska nazwa miasta.

herb miasta Litzmannstadt

Przyjęto ją ku czci generała i hitlerowskiego polityka pruskiego Karla Litzmanna, który w czasie I wojny dowodził niemiecką armią w bitwie o Łódź. Bitwa rozegrała się między wojskami niemieckimi a rosyjskimi pod Brzezinami.

Po wyzwoleniu Łodzi w 1945 roku przywrócono dawną nazwę miasta.